KURBAN KONUSU

Yine bir Kurban Bayramını kutlamaya hazırlanıyoruz. Kurban kesmenin nesi bayram oluyor onu da anlayabilmiş değilim. Kurban ibadeti kişiyi Allah’a yaklaştırabiliyorsa şüphesiz o kişi için büyük bir mutluluk ve bayramdır ama her yıl yaşanan hayvan eziyetine baktığımız zaman bunun öyle bayram edilecek bir tarafının olmadığı da belli oluyor. Yine her taraf kan gölüne dönecek, İstanbul Boğazı kırmızıya boyanacak, alınan tüm tedbirlere rağmen vatandaş yine kurbanını uluorta kesmeye devam edecek. Vücuduna saplanmış bıçaklarla kan revan içinde kaçan danalar, araç arkasında paket halinde taşınan kurbanlıklar ki yıllar önce dünya basınında bile yer alan dana Ferhat’ın taksi içindeki görüntüsünü hâlâ hatırlayanlarımız vardır. Kurbanlıkları keserken orasını burasını budayan acemi kasaplar… Bendeniz bu Kurban konusunu bazı ilahiyat bilginlerinin açıklamalarından hareket ederek naçizane oturup araştırdım ve şu bilgileri elde ettim: Kurban ibadetinin farz olup olmadığı konusunda İslam âlimleri arasında tam bir ittifak bulunmamaktadır. Kur’ân çevirileri ya da meallerinde farklılıklar görünmektedir. Günümüzde bazı ilahiyat bilginleri kurban konusunda farklı görüşler sergilemektedirler. Rahmetli Prof. Dr. Yaşar Nuri Öztürk’ e göre Kurban kesmek farz bir ibadet değildir. Bu noktada şöyle diyor Öztürk; “Kurban kesmek, geleneksel fıkha göre sünnet veya vacip bir ibadettir. İttifak edilen nokta, kurban kesmenin farz olmadığıdır. Ülkemizde bu, göz ardı ediliyor ve kurban farz ibadet gibi algılanıyor. Bu yanlış algılama doğal olarak art arda birçok yanlışı da beraberinde getiriyor.” Kuran’da “kan akıtın”[1] emri olmadığının altını çizen Yaşar Nuri Öztürk ilave olarak “Kurban farz değil sünnettir. Maddi durumu yerinde olan kişilere sünnet olan kurban, fakirlere yardım için kesilmektedir. Kuran'da 'Hayvan kes' diye bir emir yoktur. Yoksula yardımdan söz edilmektedir”[2] demekte, bir kişinin kurban sünnetini yerine getirmesi için mali bakımdan zekât verecek, Hac’a gidecek nitelikte olması gerektiğini belirtmektedir. Günümüz ilahiyatçı yazarlarından R. İhsan Eliaçık kurban konusundaki görüşlerini şu sözlerle dile getirmektedir; “İslam’da kurban üç mezhebe göre Haca gidenler tarafından yerine getirilir. Hanefi mezhebinin içindeki küçük bir gruba göre herkes tarafından kesilmesi gerekir. Kevser Suresinde ‘namaz kıl, kurban kes’ dendiği iddia edilir, onun namaz kılmak kurban kesmekle alakası yoktur. ‘Allah’tan destek iste ve güçlüklere karşı göğüs ger’ demektir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın tercih ettiği görüş, İslam’da Hanefi mezhebinin içindeki küçük, azınlık, marjinal bir görüştür. Asıl çoğunluğun görüşü benim savunduğum görüştür. Türkiye üzerinde kurbanın bu kadar yaygın olmasının sebebi Kur’ân’ı Kerim’den ve İslam’ dan kaynaklanmıyor, Şaman kültüründen kaynaklanıyor. Kurban kesmek isteyenler ki Hac’a gitmesi gerekenlerin yapması gerekiyor ama illa ‘ben de onlara katılmak istiyorum’ diyorsa kurbanın parasını yoksula, garibe bizatihi kendi eliyle vermelidir.[3] İhsan Eliaçık bir başka konuşmasında ise şu açıklamalarda bulunuyor; “Kurban kelimesi, meallere orijinal Arapça metninde olmadığı halde sonradan sokuşturuluyor.  ‘Kurban’ kelimesi, ‘kurban kes!’ kelimesi ayetlere sokuşturulmuştur. Kur’ân’ın orijinal metninde ‘Müslümanlar her yıl Allah için hayvan kanı akıtmalı, kurban kesmeli’ diye bir emir yoktur. [4] Prof. Dr. Edip Yüksel ise; “Kuran’a göre kurban diye bir ibadet yoktur. Sadece, Hac (uluslararası sorunları tartışma konferansı) süresince konferanstaki yasakları (avlanma, hırçınlık ve kavgacılık, kadınlarla cinsel ilişki) çiğneyenler için öngörülen bir cezadır. Yani konferansa katılanlar içinde günah işleyenlerin mali bir ceza olarak halkı doyurması olayından ibarettir. Kurban edilecek hayvanın cinsi bildirilmemiştir. Duruma göre tavuk bile yeterli olabilir” [5] görüşünü savunmaktadır. Kuran araştırıcısı Hakkı Yılmaz’ a göre kurban; “kişiyi amacına yaklaştıran şey” demektir.  İlave olarak Hakkı Yılmaz şu görüşü savunmaktadır: “Kurban sözcüğü Türkçe dışında hayvan kesmeye verilen ad değildir. Hiçbir zaman Hak dinde hayvan keserek, insan keserek kurban diye bir şey yoktur. Peygamberin hayvan kesimiyle ilgili nakiller vardır. Onların hepsi de Hac döneminde Hac görevi içerisindeykendir.  26 tane rivayet vardır hepsi de Hac’a yöneliktir ve o da hediyedir. Hediye ise Hac görevi yapan Müslümanların yemesi içmesi için gönderilen hayvan demektir.” Akademisyen Yrd. Doç. Dr. Emre Dorman’a göre ise kurban, hac vazifesi yerine getirilirken kesilmesi gereken bir şeydir. Prof. Dr. Süleyman Ateş; “Farz değildir ama vaciptir. Kur’an’ı Kerim’de kurban kesmenin farz olduğunu söyleyen hüküm bulunmamaktadır” demekte, Diyanet İşleri eski Başkanı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu’ nun ise; “Kesin hüküm bulunmamaktadır. Kurbanla ilgili açık bir hüküm yoktur... İslam bilginlerinin büyük çoğunluğu sünnettir demiştir. Sırf farz olduğu şeklinde yanlış anlama olmasın diye kurban kesmeyen büyük sahabeler vardır. Hz. Ömer, Hz. Ebubekir gibi. Durumu iyi olanlar keser. Bu da sünnet namazı gibi, vitr namazı gibi algılanır” [6] tarzında açıklamaları bulunmaktadır. Prof. Bayraktar Bayraklı, Prof. Abdülaziz Bayındır ve Prof. Mehmet Okuyan gibi ilahiyatçılar  ise kurban kesmenin farz bir ibadet olduğu görüşünü savunmaktadırlar. Diyanet İşleri Başkanlığı ise, “Kurban, Kur'an-ı Kerim, Sünnet ve icma ile sabit bir ibadettir. Kurbanın meşru bir ibadet olduğuna dair Kur'an-ı Kerim'de deliller mevcuttur. Et ve kanların Allah'a ulaşamayacağının, asıl olanın ihlâs ve takva olduğunun bizzat âyetin metninde yer alması bunu açıkça ortaya koymaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s.) de, kurbanı bir ibadet olarak kabul etmiş ve bizzat kendisi de kurban kesmiştir” [7]görüşündedir. Burada anlayamadığım bir şey var; Vahyin sahibi Yüce Allah, “Yemin olsun ki, biz, Kur’an'ı öğüt ve ibret için kolaylaştırdık. Fakat düşünen mi var?” (Kamer 54) derken, neden yıllarını Kur’an araştırmalarına vermiş İslam düşünürleri kurban konusunu (başkası da var; örnek: başörtüsü) kolaylaştırmak yerine içinden çıkılmaz hale getiriyorlar? Neden ittifak edemiyorlar? Ben kurban konusunu kendi akıl süzgecimden geçirerek şu sonuca varıyorum: Kurban kesmek farz bir ibadet değildir. Şartların oluşması durumunda Hac’da yerine getirilmesi gereken bir yükümlülüktür. Bunun yanı sıra isteyen maddi durumu müsait ise istediği kadar kesebilir. İnsanların illâ da kurban keseceğim diye kendilerini zora sokmaları, kredi kartı ya da banka kredisi ile kurban kesmeye çalışmaları doğru değildir.  Mâli durumu iyi olanların kurban kesmek yerine bir yoksulun hastane masraflarını, kirasını ya da ne bileyim çocuklarının eğitim giderlerini karşılamalarının takva yönünden Allah’ın daha fazla hoşuna gideceği bir davranış olacağını düşünüyorum. Ülke ekonomisi yönünden düşünecek olursak; hayvancılığın ölmeye mahkûm edildiği Türkiye’de her yıl binlerce hayvanın kurban uğruna yok edilmesi ibadetin amacına hizmet eder mi sorgulamak gerekir. Kurban derilerinin iştah kabartan bir rant yaratan piyasasını ve cemaatler ile kime ya da neye hizmet ettiği belirsiz bir takım türedi vakıflar tarafından istismar edilmesini de gözardı etmemek gerekir.  Son olarak, Kurban bayramının amacına uygun bir bayram olarak kutlanmasının, bizim samimi ve Allah’ın hoşnutluk duyacağı eylemlerimiz ile mümkün olabileceği kanısındayım. Bu vesileyle herkese gerçek bayramlar diliyorum. Kurban bayramınız kutlu olsun! Tülay Hergünlü Çanakkale, 20 Ağustos 2018 [1] http://www.gazetevatan.com/-kurban-farz-degil--sozu-tartisma-yaratti-21276-gundem/ [2] http://www.hurriyet.com.tr/yasar-nuri-ozturk-kurban-kesmek-ibadet-mi-39139038 [3] https://www.dailymotion.com/video/x334b3h [4] https://www.youtube.com/watch?v=iS6F8Ly910w [5] https://19.org/tr/kurban/ [6] http://www.gazetevatan.com/-kurban-farz-degil--sozu-tartisma-yaratti-21276-gundem/ [7]http://www.haber7.com/guncel/haber/2100939-diyanetten-kurban-aciklamasi